Biogram

Marian Kratochwil urodził się 30 września 1906 roku w Kosowie na Huculszczyźnie. Ojciec był sędzią i miłośnikiem literatury klasycznej, a matka śpiewaczką operową, kształcącą swój głos we Wiedniu i Lwowie. Marian Kratochwil od dziecka rozwijał zamiłowania muzyczne, bardzo szybko zaczął grać na fortepianie. Zdolności muzyczne ujawniły się wcześniej niż zdolności malarskie. Karol Szymanowski oraz wiolonczelista Dezyderiusz Danczowski byli częstymi gośćmi w domu Kratochwilów, gdzie odbywały się wieczorki muzyczne.

Kratochwil uczęszcza do Gimnazjum im. Henryka Jordana we Lwowie, po czym z inicjatywy ojca zostaje przeniesiony do Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Złoczowie. Od 1926 r. przez cztery lata studiuje filozofię i historię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.

Jako młodzieniec pobiera dwanaście lekcji rysunku u malarza batalisty Stanisława Batowskiego. Odtąd zaczyna kształtować warsztat rysunku, spędzając czas wolny na obserwacji życia codziennego na Kresach: chłopów, Żydów, koni, targów, jarmarków, odpustów, zapisując poczynione obserwacje na kartach szkicowników, do dziś zachowanych. W czasie swoich wędrówek poznaje i zaprzyjaźnia się z Leopoldem Buczkowskim – późniejszym pisarzem, który również parał się rysunkiem. Kratochwil przez jedenaście lat jest gościem w domu Buczkowskich w Podkamieniu koło Brodów, który staje się bazą wypadową obu młodzieńców do artystycznych wędrówek po okolicach.

W latach trzydziestych Kratochwil rozpoczyna malowanie obrazów olejnych, początkowo niewielkiego formatu. W 1935 roku czyta dzieło Cervantesa – Don Kichot, które w późniejszych latach wyciśnie niezatarte piętno w malarstwie Kratochwila. W roku akademickim 1937/1938 podejmuje studia na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, jednak zarzuca naukę w tej instytucji na rzecz samodzielnych poszukiwań artystycznych. Podczas pobytu w Warszawie Kratochwil bierze udział w wystawie w „Zachęcie” i otrzymuje brązowy medal za obraz Pożegnanie radości. Kolejna wystawa mająca się odbyć w 1939 roku zostaje udaremniona przez wybuch wojny.

Po wybuchu wojny Kratochwil włącza się w walki kampanii wrześniowej, po czym przez Węgry i Jugosławię przedostaje się do Francji, gdzie w 1940 roku wstępuje do Armii Polskiej. Stamtąd udaje się do Szkocji, gdzie osiada do momentu demobilizacji w 1947 roku. W Szkocji zostaje asystentem w Centrum Wyszkolenia Piechoty przy dywizji gen. Stanisława Maczka. W Szkocji nie zaniedbuje rysunku i w 1941 roku kilka jego prac zostaje pokazanych na Letniej Wystawie Polskich Artystów w Szkockiej Akademii Królewskiej. W latach 1944-1945, przez dwa semestry, Kratochwil szlifuje warsztat rysunku i malarstwa w College of Art w Edynburgu, następnie do 1947 roku, w niepełnym wymiarze godzin, uczęszcza na zajęcia dzienne. Po demobilizacji Kratochwil na stałe osiedla się w Londynie.

Już przed wojną Kratochwil zaczyna zajmować się grafiką – w latach 1936-1937 wykonuje dwa miedzioryty o tematyce donkichotowskiej. Natomiast w czasie pobytu w Szkocji w latach 1940-1942 powstaje cykl miedziorytniczy zatytułowany Wojna.

Pierwsze lata okresu londyńskiego są dla artysty trudne – zmaga się z problemami finansowymi, początkowo pracuje jako dekorator okien wystawowych dla londyńskiej firmy projektującej meble. Wybawieniem dla artysty okazuje się znajomość ze znaną angielską malarką – Dame Ethel Walker, która w swoim testamencie zapisała mu sporo obrazów oraz część majątku, dzięki czemu Kratochwil uzyskał wystarczające wsparcie potrzebne do kontynuowania poszukiwań artystycznych. Ważnym momentem jest poznanie w 1948 roku przyszłej żony, malarki Kathleen Browne, którą poślubia w 1961 roku w Londynie. Są dla siebie wzajemnie nie tylko podporą, ale również napędem do pracy twórczej i poświęceniu się malarstwu. Wspólnie też prowadzą szkołę oferującą kursy o malarstwie, gdzie Kratochwil wykłada teorię sztuki i podstawy warsztatu malarskiego, jak również uczy strony praktycznej tego zawodu. Szkoła mieści się w ich mieszkaniu-studio w prestiżowej londyńskiej dzielnicy Chelsea. Kratochwil ma również okazję sprawdzić swe pedagogiczne zapędy ucząc w podlondyńskiej szkole Epsom School of Art (od 1961 r.) jako nauczyciel dochodzący.

Niezmiernie istotnymi wydarzeniami w życiorysie artysty są jego podróże do Hiszpanii. Jest to etap kształtujący oeuvre Kratochwila i krystalizującym jego własny, dojrzały styl, bardzo różny od form wyrazu, którymi posługuje się w okresie polskim. Artysta kompletnie zmienia swoją paletę posługując się żywym, bardzo ekspresyjnym kolorem. Pierwsza wyprawa Kratochwila do Hiszpanii ma miejsce w roku 1956. Druga, czteromiesięczna podróż do Hiszpanii i Portugalii przypada na rok 1961 i owocuje 150 płótnami. Kolejną eskapadę do ziemi iberyjskiej odbywa artysta rok później. Latem 1966 roku Kratochwil ponownie odwiedza ten kraj. Po roku 1956 jego obrazy przedstawiają głównie iberyjskie krajobrazy morza, miast, wieśniaków oraz wyobrażenia inspirowane tematyką donkichotowską. Owocną twórczość inspirowaną pejzażem andaluzyjskim oraz mieszkańcami tego regionu Kratochwil demonstruje na wystawie swych dwudziestu prac w Ambasadzie Hiszpańskiej w Londynie w 1979 roku, które dwa lata później zostają pokazane w Toledo i podarowane tamtejszemu muzeum.

Kratochwil miał kilka wystaw swoich prac. Okres wystawienniczy w Londynie jest zainicjowany pokazem prac zatytułowanym London and Scotland w pracowni artysty w Chelsea w 1968 roku, a wieńczy go wspólna wystawa z żoną Kathleen Browne w Polskim Instytucie Kulturalnym w 1994 roku. Wystawy powojenne w Polsce odbywają się w Muzeum Narodowym w Krakowie w 1970 i 1980 roku, 1981 roku w Zachęcie oraz w 1996 roku w Bibliotece Jagiellońskiej.

Obrazy o tematyce andaluzyjskiej zostają wyeksponowane na wystawie w Muzeum Santa Cruz w Toledo w 1986 roku.

Kratochwil zostaje doceniony przez władze Hiszpanii, które za zasługi na polu malarstwa i pracy artystycznej nadają mu w tym samym roku najwyższe odznaczenie – order „Encomienda de Isabel La Catolica”, jak również mianują go członkiem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych i Nauk Historycznych w Toledo.

Malarz odwiedza Polskę i swoją rodzinę dopiero w 1965 roku, kolejna wizyta ma miejsce dwa lata później i dwie następne w 1980 i 1981 roku. Kratochwil część swoich zbiorów przeznaczył dla polskich instytucji muzealnych – Muzeum Narodowego w Krakowie i Warszawie oraz Biblioteki Jagiellońskiej.

Marian Kratochwil, oprócz malarstwa, zajmuje się literaturą z zakresu sztuki, a także spisaniem w postaci niewydanej nigdy książki w języku angielskim wspomnień ze swego przepełnionego zdarzeniami życia. Tytuł tego dzieła to „Metamorphoses: from Brush to Pen. Recollections of my Past”. Wraz z bratem Zbigniewem Kratochwilem spisuje Wspomnienia o Mieczysławie Kistrynie, zamieszczone w „Roczniku Lwowskim” oraz opracowuje książkę poświęconą sztuce Kathleen Browne.

Marian Kratochwil wykazuje aktywność nie tylko na polu sztuki, ale również zajmuje go muzyka i sam grywa na fortepianie organizując wieczorki muzyczne, a w kręgu jego znajomych znalazł się Andrzej Panufnik i Krystian Zimmermann. Artysta podejmuje także próby rozpropagowania w Wielkiej Brytanii twórczości Karola Szymanowskiego.

Kratochwil umiera 3 grudnia 1997 roku. Pogrzeb odbywa się w kościele katolickim Church of Our Lady w północnym Londynie 12 grudnia 1997 roku. Na pogrzebie przemowy wygłaszają przyjaciele polscy, angielscy, hiszpańscy. Artysta jest pochowany na cmentarzu Kensington Cementary.

Obrazy Mariana Kratochwila znajdują się w polskich i zagranicznych instytucjach muzealnych: Muzeum Narodowym w Krakowie, Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Narodowym w Gdańsku, Muzeum Okręgowym w Bydgoszczy, Muzeum Okręgowym w Toruniu, Archiwum Emigracji i Muzeum Uniwersyteckim w Toruniu, w londyńskich British Museum, Victoria & Albert Museum, London Museum, National Gallery of Modern Art w Szkocji, Polskim Muzeum w Rapperswilu w Szwajcarii, Chicago R. C. Museum w USA. Spora część spuścizny artysty znajduje się w prywatnych kolekcjach w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Polsce oraz USA.